خطبه وسیله

ستم انسان را به نابودى برد، و آزمندى بسیار دربردارنده تمامى عیوب بد است، چه بسیار طمعى که نومید است، و آرزوئى که دروغ شود، و امیدى که به نومیدى مبدل گردد، و سودائى که به زیان و خسران سر زند. آگاه باشید که هر کس بدون تأمل در سرانجام کارها دست به کارى زند، خود را در معرض پیش آمدهاى رسواکننده درآورده، و گناه بد گلوبندى است براى شخص باایمان.

و از این رو امت‌ها (پیش از ظهور پیامبر اسلام) همیشه در امید آمدن رسولان و ظهور پیمبران بودند و اگر با رفتن پیامبرى بمصیبت فقدان او دچار می‌گشتند با اینکه فقدان آنان براى مردم مصیبتى بزرگ و فاجعه ناگوارى بود ولى باز دامنه آرزوى آنها (درآمدن پیامبران بعدى) وسیع بود، و هیچ مصیبتى بزرگتر و فاجعه‏‌اى ناگوارتر از مصیبت فقدان رسول خدا(ص) نبود؛ زیرا خداوند با رحلت آن حضرت بیم دادن و عذر برقرار کردن را براى مردم پایان داد، و بوسیله او احتجاج و عذر میان خود و خلق خود را قطع فرمود، و او را وسیله و نگهبانى در بین خود و بندگانش قرار داد که عملى را جز بوسیله او نپذیرد، و تقرب بدرگاهش نشود جز با فرمانبردارى او. و خداى تعالى در آیه محکم قرآنش فرمود: «هر که از این پیغمبر فرمان برد، فرمان خدا را برده، و هر که پشت کند ما تو را بنگهبانى آنان نفرستاده‌‏ایم» (سوره نساء، آیه ۸۰) و با این سخن فرمانبردارى خود را بفرمانبردارى از او پیوست کرد، و نافرمانیش را بنافرمانى از او، پس همین (آیه) دلیل است بر آنچه بدو واگذار شده و گواهى است براى او بر کسى که پیروى و یا نافرمانیش کند، و این مطلب را در چند جاى از قرآن بزرگ خود بیان کرده، پس در آنجا که مردم را به پیروى از او وامیدارد و به تصدیق او و پذیرفتن دعوتش تشویق کند فرماید: «بگو اگر خدا را دوست دارید پیروى مرا کنید تا خدایتان دوست بدارد و گناهانتان را بیامرزد» (سوره آل‌عمران، آیه ۳۱) و با این ترتیب پیروى آن حضرت (ص) دوستى خدا است و خوشنودى او (موجب) آمرزش گناهان و رستگارى کامل و واجب شدن بهشت است، و در رو گرداندن از آن حضرت و اعراض از او ستیزه‏‌جوئى با خدا و خشم و غضب و دورى از او است که (انسان را) در دوزخ جاى دهد، و این است معناى گفتار خداوند که فرماید: «و هر که از این دسته‏‌ها بدو کافر شود دوزخ جایگاه او است» (سوره هود، آیه ۱۷) و مقصود از کفر انکار و نافرمانى او است، چون که خداوند تبارک و تعالى بوسیله من بندگانش را آزمایش کرد و بدست من مخالفین خود را کشت و بشمشیر من منکرانش را نابود کرد، و مرا وسیله تقرب مؤمنان و حوضهاى مرگى براى سرکشان و شمشیرى بر بزهکاران قرار داد، و بوسیله من پشت رسول خود را محکم کرد و بیارى او گرامیم داشت، و به دانش او شرافتم داد، و بأحکام او عطایم بخشید، و بمقام وصیت او ویژه‏‌ام ساخت، و بجانشینى او در میان امتش برگزیدم، پس در هنگامى که مهاجر و انصار گرد او را گرفته بودند و (از کثرت جمعیت) جا بر آنها تنگ شده بود فرمود:

و منم مقصود از ذکرى که (آن بخت برگشته) از آن گمراه شد، و آن راهی که از آن منحرف گشت و آن ایمانى که بدان کفر ورزید، و آن قرآنى که از آن دورى کرد، و آن دینى که آن را دروغ پنداشت، و آن راهی که از آن کناره گرفت. و اگر چریدند آن دو نفر در علف خشکیده چیده شده، و چراگاه فریبنده دنیاى ناپایدار و خود را به لب پرتگاه دوزخ کشاندند، این کار آنان را به بد جایگاهى وارد کند، در میان نومیدترین واردین و ملعون‌ترین واردشدگان، به لعن بیکدیگر فریاد کشند و با حسرت و افسوس (چون حیوانات) ناله کنند راحت و آسایشى ندارند و از عذاب و شکنجه‌‏شان چاره و گریزى نیست.

بدانید که هر دورانى را دفترى است و چون دفتر به آخر رسید در آن هنگام اگر پرده به یکسو رود و ببینى آنجائى را که ستمکاران بدان جا سرنگون کردند و زیانکاران بدان جا بازگردند همانا بدرگاه خداى عزوجل می‌گریختى از آنچه آنها در آن گرفتارند و بدان باز گردند.